9. Sınıf tarih dersi Kabileden Devlete konu başlığının 2. alt başlığı olan İlk Siyasi Organizasyon Türleri Özetini hazırlamaya çalıştık. Öncesinde İlk Devletlerde Gücün Meşruiyet Kaynağı konumuzu okumanız faydalı olacaktır.

İlk Siyasi Organizasyon Türleri Özeti

Mezopotamya: Sulama kanalları sayesinde tarıma elverişli hale gelen Mezopotamya, hayvancılık, maden, kereste ve taş açısından zayıf bir bölgeydi. Sümerler şehir devletleri halimde örgütlenirken, Babiller de güçlü krallar merkezi otoriteyi güçlendirdiler. Dünyanın ilk imparatorluğu kabul edilen Asurlar ise istilacı bir yapıya sahiptiler.

Hititler: Kralın yanında Pankuş ve Tavananna vardı. Kraliçe yani tavananna yönetimde etkiliydi. Krallar bir karar almadan önce meclise (pankuş) danışırlardı.

Yunan Medeniyeti: Yunanistan’da coğrafi yapı, siyasi birliğin kurulmasını engellemiş, ortaya Atina ve Sparta gibi şehir devletleri (polis) çıkmıştır. Polisleri yöneten kralların yetkileri zamanla meclisler tarafından kısıtlanmış ve krallar belli bir zümre tarafından seçilmeye başlanmıştır. Ortaya çıkan aristokrasi zamanla kral olma hakkınında sadece kendilerine ait olduğunu söylemesi ile oligarşi ortaya çıktı. Bu demokrasinin ilk izleridir. Elbette ki oy kullanma hakkı sadece soylulara ait olduğu için tam anlamıyla demokrasi denilemez. Zaman zaman bazı soylular diğerlerine göre daha fazla güçlenerek yönetimi tek başlarına ele geçirmişler ve böylece tiranlık ortaya çıkmıştır.

Persler: Çok geniş bir devlet olduklarında ülkeyi satraplıklara (eyalet) ayırmışlar, her satraplığın başına merkezden satrap (vali) atamışlardır. İletişim ve merkezi otoriteyi güçlendirmek adına posta teşkilatı kurmuşlar ve bu yolla satrapları denetlemeye çalışmışlardır.

Büyük İskender: Perslerin satraplık idaresini uygulamıştır.

Roma İmparatorluğu: Pers ve Büyük İskender’den etkilenmişler ve eyalat sistemini geliştirmişlerdir. Roma’da etkin bir senato vardı ve senatoya sadece soylular girebiliyordu. Halk patriciler (soylular), plebler (Roma’ya sonradan gelenler) ve köleler olmak üzere 3’e ayrılıyordu.