Tuğrul ve Çağrı bey Dönemi Özet

Bu dönemde temel amaç tam bağımsız bir devlet haline gelmek ayrıca göçebe Türkmenlerle yurt bulmaktır.

Selçuklu Devletinin Kuruluşu

• Devletin kuruluşu için en uygun yer olarak ticaret yolları üzerinde bulunan ve toprakları verimli olan Horasan bölgesiydi. Tuğrul Bey’in bu amacını gerçekleştirmek için Cend şehrinden güneye doğru inmeye başlaması Horasana hakim olan Gaznelilere ilk mücadelelerinin başlamasında etkili olmuştur.
• Bu mücadele Horasanı kaybetmek istemeyen Gaznelilerin Selçukluları bu bölgeden uzaklaştırmak amacıyla harekete geçmesiyle taraflar arasında Nesa (1035) ve Serahs (1038) Savaşları yapılmıştır.
• Mücadeleyi kazanan Tuğrul Bey, bu gelişmeler üzerinde Nişabur’a gelerek kendi adına hutbe okutmuş, böylece bağımsızlığını ilan etmiştir.

Dandanakan Savaşı (1040)

Savaşın Nedenleri

1. Nişabura gelen Tuğrul Beyin bağımsızlığını ilan etmesi ve Horasana iyice yerleşmeye başlaması
2. Bu durumdan rahatsız olan Gaznelilerin Selçuklu gücünü yok etmek istemesi

Savaşın Gelişimi

Kalabalık Gazne ordusu karşısında meydan savaşı yapmaktan kaçınan Selçuklular geriye çekilerek ani baskınlarla kendilerini takip eden Gazne ordusunu yıpratmışlardır.

Yıpranan Gazne ordusu karşısında Dandanakan denilen yerde 3 gün boyunca yapılan savaş sonucunda Selçuklular Gazne Devleti’ni yenmeyi başarmıştır.

Savaşın Sonuçları

1. Gazne Devleti yıkılış sürecine girerken Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
2. Horasan ve İran hakimiyeti Selçuklulara geçmiştir. Böylece devletin ekonomik ve siyasi gücü artmıştır
3. Gazne ordusunun bütün silahları ve malları Selçuklu Devleti’ne geçmiştir.
4. Fetih bölgesine yakın olmak için başkent Nişabur’dan Rey şehrine taşınmıştır.

UYARI: Büyük Selçuklu Devleti’nde başkentin İranlıların yoğun olarak yaşadığı birkente taşınması devlet yönetiminde İran etkisinin artmasına zemin hazırlamıştır.

OKUMA TAVSİYESİ: Dandanakan Savaşı’nın Sebepleri ve Sonuçları

Göçebe Türkmenlere Yurt Bulma Düşüncesi

Samanoğlu Devleti bünyesinde Karahanlılar ve Gaznelilerin baskısının artması üzerine Tuğrul Bey kardeşi Çağrı Bey’i yurt bulması için keşif amaçlı sefere göndermiştir.1015-1021 tarihleri arasında Vaspuragan Seferini yapan Çağrı Bey Anadolu’ya gelerek bu coğrafyanın Türklerin yaşamına uygun olduğuna dair abisine raporlar vermiştir.

Büyük Selçuklu Devleti’nin Göçebe Türkmenlere Yurt Bulmak İstemesinin Nedenleri ;

1. Göçebe olarak yaşayan Türkmenlerin yerleşik yaşamda tarımla uğraşan kişilere zarar vermelerini önlemek
2. Göçebelerin yerleşik yaşama geçirerek tarımsal üretim yapmalarını sağlamak bunlar üzerinden vergi alarak devletin gelirlerini artırmaktır.

Pasinler Savaşı (1048)

Savaşın Nedenleri

Yapılan keşif seferi sonrasında Anadolu’ya yapılan Türk akınlarının artması ve Anadolu’nun hakimi olan Bizans’ın bu durumdan rahatsız olması

Savaşın Gelişimi

Bizans, Türk akınlarını durdurmak ve gelen Türkleri Anadolu’dan atmak amacıyla kendi askerleri dışında Ermeni ve Gürcülerden de aldığı destekle Selçuklu ordusu üzerine yürümüş Pasinler Ovası’nda yapılan savaşta Büyük Selçuklu Devleti galip gelmiştir.

Savaşın Sonuçları

1. Bizans’la Selçuklu Devleti arasında yapılan ilk savaştır ve yapılan savaşı Büyük Selçuklu Devleti kazanmıştır.
2. Esir alınan Gürcü komutan Liparit’le yapılan antlaşmada Bizansa İstanbul’daki caminin onarılmasını bu camide hutbenin Abbasi Halifesi ve Tuğrul Bey adına okutulması kabul ettirilmiştir.
3. Doğu Anadolu toprakları Selçuklu Devleti’nin kontrolüne girmiş böylece Anadolu’nun fethine zemin hazırlanmıştı.

OKUMA TAVSİYESİ: Pasinler Savaşının Sebepleri, Sonuçları ve Önemi

BAĞDAT SEFERİ (1055)

• Emeviler Döneminde yaşanan Kerbela Savaşı sonrasında Müslümanlar şii ve sunni olarak iki mezhebe ayrılmıştır.
• Bu dönemde sunnilerin temsilcisi olarak Bağdat’ta bulunan Abbasi halifesi, şiilerin temsilcisi olarak da İran’da bulunan Şii Büveyhoğlu Devleti vardı.

UYARI: Bu dönemde Müslümanlar arasında siyasi birlik yoktur. Mezhep farklılığı birlik ve beraberliğin zayıflamasına ve çatışmalara zemin hazırlamıştır.

• Şii Büveyhoğlu Devleti’nin zayıf durumda olan Abbasi Devleti’ni sürekli baskı altında tutması ve bu baskılara direnemeyen halifenin Tuğrul Bey’den yardım istemesi üzerine Bağdat’a gelen Tuğrul Bey birinci seferde Büveyhoğlu Devleti’ni yenilgiye uğratmıştır.
• Tuğrul Bey’in geri dönmesinden yararlanan Büveyhoğlu Devleti’nin tekrar Bağdat’ı işgal etmesi üzerine ikince defa Bağdat’a gelen Tuğrul Bey Büveyhoğlu tehlikesini tamamen ortadan kaldırmıştır.
• Bu mücadele sonrasında halife Kaim bi-Emrillah Tuğrul Bey’e altın kılıç kuşatarak ”Doğunun ve Batının Sultanı” unvanını vermiştir.

UYARI: Halife tarafından Tuğrul Bey’e Sultan unvanının verilmesiyle;

• Selçuklu devletinin İslam dünyasında önemi artmıştır
• İslamiyet’teki siyasi güç Selçuklu Devleti’ne geçmiştir. Tuğrul Bey halifenin dini yetkilerine karışmamıştır. Böylece siyasi otorite ve dini otorite birbirinden ayrılmış laik bir tutum benimsenmiştir.

OKUMA TAVSİYESİ: Tuğrul Beyin Bağdat Seferi (1055)