Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Şahkulu İsyanı Kısaca & Özet 1511 yılında Antalya ve çevresinde şii Türkmenlerin çıkardığı ve kısa zamanda yayılan isyandır. Kırşehir, Tokat, Amasya, Yozgat ve Çorum çevresindeki Aleviler tarafından desteklenmiştir. Ekonomik ve dini özellik taşır. Gökçay Meydan Muharebesi ile Osmanlı tarafından bastırılmıştır. İsyanın sebepleri, gelişimi ve sonuçları bu yazımızın konusu.
| İsyanın Tarihi nedir? | 1511 |
| Şahkulu isyanında etkili olan devlet | İran (Safeviler) |
| İsyanın Başladığı Yer neresidir? | Antalya |
| İsyanın Yayılma Alanı nerelerdir? | Antalya, Isparta, Amasya, Tokat, Yozgat, Çorum |
| Şahkulu İsyanı hangi padişah döneminde çıkmıştır? | II. Bayezid |
| Sonuç | İsyan bastırıldı. |
İçindekiler
Şahkulu Kimdir?
Akkoyunlu Devleti’nin yıkılmasından sonra Şah İsmail, Tebriz merkezli Safevi Devleti’ni kurdu. (1502) Anadolu’da şiiliği yayma konusunda çaba gösteren Şah İsmail’in müritleri Anadolu’ya gelmeye başladılar.
Bu müritlerden biride Şahkulu’dur. Tekeli Türkmenlerindendir. Şahkulu, babası Hasan Halife ile İran’a giderek Şah İsmail’in babası Şeyh Haydar’ın hizmetine girdi. Daha sonra memleketi Teke’ye döndü.
Şahkulu Baba Tekeli adıyla anıldığı gibi Osmanlı kaynaklarında “Şeytankulu, Sofu, Karabıyıkoğlu, Mülhid” olarakta geçer.
Kaynak: Solakzâde: vrk. 329a; TSMA: E 6636; Gelibolulu Mustafa
Âlî: vrk. 198b; TSMA: E 6664
Şahkulu İsyanının Sebepleri
- Şah İsmail’in şii propagandası
- Osmanlı’da yaşanan otorite boşluğu
- Sultan II. Bayezid’in hastalığı sebebiyle Edirne ve İstanbul dışı ile pek ilgilenememesi
- Yönetimin vezir, beylerbeyi, sancakbeylerine kalması dolayısıyla rüşvet, iltimas ve adaletsizliğin yaygınlaşması
- Şehzadeler arasında yaşanan taht mücadeleri
- Şehzade Korkut’un Antalya sancakbeyliğinden Manisa’ya nakledilmesi sonrası ortaya çıkan başıboşluk.
- Türkmenlerin iskan politikasından duyduğu rahatsızlık
- Vergi sisteminde yaşanan adaletsizlikler
- Tımarları elinden alınanların verdiği destek
MAKALE TAVSİYESİ: Osmanlı Arşiv Kaynakları Çerçevesinde Şahkulu Ayaklanması’nın Sebepleri
Yaşanan tüm bu sorunlar sebebiyle Türkmenler kendilerini bu dertlerden kurtaracak mehdi beklentisi içine girdiler.
Şahkulu İsyanının çıkışı ve gelişimi;
Şehzade Korkut’un Antalya’dan ayrılmasını Padişah II. Bayezid’in ölümü olarak algılayan Şahkulu isyan bayrağını açtı. Kütahya’ya kadar olan bölgeyi ele geçiren Şahkulu üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerini yendi. Şehzade Ahmet isyanı bastırmakla görevlendirdi. Ancak yeniçerilerin kendisine padişah olarak biat etmesini istedi, yeniçeriler bunu kabul etmeyince oluşan kargaşa ortamında Şahkulu kaçtı. Takibi sürdüren Osmanlı kuvvetleri (Hadım Ali Paşa komutasında) Sivas yakınlarında Gökçay Meydan Muharebesi‘nde Şahkulu öldürüldü. Türkmenlerin bir kısmı İran’a doğru kaçtı.
Şahkulu Ayaklanmasının Sonuçları
- Ayaklanmanın güçlükle bastırılması Safevilerin Anadolu’da ki etkinliğinin kanıtıdır.
- Türkmenlerin bir kısmı Modon ve Koron’a sürgün edilmiştir.
OKUMA TAVSİYESİ: Yavuz Sultan Selim Dönemi Siyasi Olayları Maddeler Halinde
Şahkulu isyanı padişahlık yolunda Şehzade Ahmet ve Korkut’un şansını azaltırken, Şehzade Selim’in yolunu açmıştır. Şehzade Selim, bu isyan ile Şii Safevi tehlikesini net olarak görmüş, tahta geçtiği gibi Safevi meselesinin çözümüne yönelmiştir.
