Başkomutanlık Kanunu Nedir? Ne Zaman Ne Amaçla Çıkarıldı?

Başkomutanlık Kanunu, Milli Mücadele esnasında Batı Cephesi’nde Kütahya Eskişehir Savaşlarında yaşanan başarısızlık üzerine Meclis’in bütün yetkilerini Mustafa Kemal Paşa’ya 3 aylığına verdiği 5 Ağustos 1921 tarihli kanundur.

En son da konu bütünlüğü halinde Batı Cephesi Savaşları’nı anlattığım bir videom var. İçinde Başkumandanlık Yasası’da var. BİR BAK İSTERSEN.

Başkomutanlık Kanunu, ortaokul ve lise İnkılap tarihi derslerinde karşımıza en çok soru çıkaran konulardandır. Aynı durum KPSS Tarih içinde geçerlidir.

Tarihi	5 Ağustos 1921
Kanunun Süresi	3 ay
Kim çıkardı?	TBMM
Kanun Teklifini Yapan	Sinop Mebusu Rıza Nur ve 8 mebus

Başkomutanlık Yasası ne zaman nasıl çıkarılmıştır?

Kütahya-Eskişehir Savaşları‘ndan sonra Sakarya Meydan Muharebesi‘nden önce çıkarılmıştır.

Başkumandanlık Kanunu, Büyük Millet Meclisi’nin 5 Ağustos 1921 günü yapılan iki gizli oturumundan sonra, Rıza Nur Bey (Sinop) ve arkadaşlarının teklifi, Şeref Bey (Edirne)’in, “Vatanın istihlâsı ve milletin istiklâlini istihdâf eden bu kanunun bilmünakaşa kabulünü rica” etmesi, oturum başkanı Dr. Adnan Bey’in tartışmasız ve görüşmesiz oylaması, oylamaya katılan 184 üyenin kabul oyu vermesi ile kabul edilmiştir.

Başkomutanlık Yasası ile Mustafa Kemal 7-8 Temmuz 1919’da Erzurum Kongresi’nden önce istifa ettiği askerlik mesleğine geri dönmüş oldu.

Kanunun kabulü ile ilgili Meclis tutanakları için buyrun. https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/GZC/d01/CILT02/gcz01002062.pdf/

Başkomutanlık yasası neden çıkarıldı? Amacı nedir?

1. Kütahya-Eskişehir Savaşlarının kaybedilmesi.
2. Savaşın kaybedilmesi ve ordunun Sakarya’nın doğusuna çekilmesiyle Mustafa Kemal muhaliflerinin ekmeğine yağ sürülmüştür. O’nun ordunun başına geçmesini böylece kaybedilecek bir savaşta onun gözden düşmesini amaçlamışlardır.
3. Mustafa Kemal yanlıların kurtuluş ancak O’nun ordunun başına geçmesi ile olacağına inanmaları.
4. Karar alma mekanizmasını hızlandırmak.

Başkomutanlık Yasası’nın çıkarılmasında ki temel amaç hızlı karar almak ve uygulamaktır.

Mustafa Kemal’in Başkomutanlık yetkisi kaç defa uzatıldı?

5 Ağustos 1921’den sonra 30 Ekim 1921, 4 Şubat 1922, 6 Mayıs 1922 tarihlerinde 3’er ay daha uzatıldı. 20 Temmuz 1922 tarihinde Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisi TBMM tarafından süresiz uzatıldı. Başkomutanlık, Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı oluncaya kadar devam etti.

Mustafa Kemal’in TBMM’den bu yetkileri sınırlı süreyle istemesi demokrasiye olan saygısından ileri gelir.

Başkomutanlık Kanunu’nun Maddeleri nelerdir?

5 maddeden oluşmaktadır.

Madde 1– …… Türkiye Büyük Millet Meclisi, Başkomutanlık görevini Meclis Başkanı Mustafa Kemal Paşa’ya vermiştir.
Madde 2- Başkomutan, ordunun maddi ve manevi kuvvetini en üst derecede artırmak, sevk ve idaresini sağlamlaştırmak konusunda Türkiye Büyük Millet Meclisinin buna ilişkin yetkisini Meclis adına kullanmaya gerçek yetkilidir.
Madde 3- Bu yetki üç ay süre ile geçerlidir. Meclis gerekli gördüğünde bu sürenin bitmesinden önce bu ad ve yetkiyi kaldırabilir.
Madde 4- Bu kanun yayın tarihinde yürürlüktedir.
Madde 5- Bu kanunun uygulanmasında Türkiye Büyük Millet Meclisi yetkilidir.

Mustafa Kemal’in başkomutanlık yetkisine dayanarak çıkardığı kanun nedir?

Mustafa Kemal Başkumandanlık yetkisine dayanarak Tekalif-i Milliye Emirlerini yayınlamıştır.

Sonuç

Başkomutanlık Kanunu, milli mücadeleyi tek elden yönetmek ve hızlı karar alıp uygulamak adına Yüce Meclis’in yetkilerinin Mustafa Kemal’e devredilmesidir. Bu kanunla birlikte Mustafa Kemal, Amasya Genelgesi ile veda ettiği mesleğine dönmüş oldu.

Kanunun süresi 3 ayla sınırlandırılmıştı ve toplam da 4 defa uzatıldı. Mustafa Kemal, bu kanunun verdiği yetkilere dayanarak Tekalif-i Milliye Emirleri’ni yayınladı. Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taarruz’da ordunun başında Başkumandan olarak görev taptı.