Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri ve Sonuçları Maddeler Halinde

Hz. Muhammed’in vefatı sonrası ortaya çıkan halifelik kavramı zamanla etkisini kaybetmiş TBMM tarafından 3 Mart 1924 tarihinde kaldırılmıştır. Bu yazımızda Halifeliğin kaldırılmasının nedenleri nelerdir? Halifeliğin kaldırılmasının sonuçları nelerdir? sorularını cevaplamaya çalıştık.

Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

• Hz. Muhammed (SAV)’in vefatından sonra onun din ve devlet başkanlığı yetkilerini kullanan kişiye halife denmişti.
• Dört Halife, Emeviler ve Abbasiler dönemlerinde devam etmiştir.
• Yavuz Sultan Selim, 1517 Mısır Seferi dönüşünde halifeliği İstanbul’a getirmiştir. Böylece halifelik ilk kez Arap soyundan Türk soyuna geçiyordu.
• Osmanlı, halifelikten ilk kez Küçük Kaynarca Antlaşması’nda yararlanma yoluna gitmiştir. II. Abdülhamit devrinde İslamcılık politikasına ağırlık verilmiş, halifelik daha bir öne çıkarılmak istenmiştir. I. Dünya Savaşı’nda Arapların İngilizlerle işbirliği yapması sonucu ümmetçilik düşüncesi çökmüştür.

Halifeliğin Kaldırılmasının Nedenleri

3 Mart 1924 yılında halifelik kaldırılmıştır. Halifeliğin kaldırılmasının sebepleri;

• İslam dünyasında birleştirici etkisinin kalmaması
• Yeniliklerin önünde en önemli engel olması
• Mevcut rejim karşıtlarının sığınabilecekleri temel kurum olması
• Halife Abdülmecit’in ülkede siyasi otorite gibi hareket etmesi, resmi törenler düzenlemesi
• Hintli Müslümanların lideri konumundaki Ağa Han’ın “halifenin siyasal durumunun korunması için” gönderdiği mektup Ankara’da gergin bir hava yaratmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin içişlerine karışılması gibi bir durumla karşı karşıya kalınmıştır. Yaşanan bu son gelişme, halifeliğin kaldırılmasını hızlandırmıştır.

Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları

• Ümmetçilik anlayışın en önemli sembolü yok edilmiş, milliyetçiliğin ve laikliğin temeli güçlenmiştir. (Laikleşme yolunda atılan ikinci büyük adımdır.)
• Yeniliklerin önündeki en önemli engel ortadan kalkmıştır.
• Gerici güç odaklarının, güç alıp güç verecekleri en temel kurum yok edilmiş, cumhuriyet rejiminin temelleri sağlamlaştırılmış, TBMM’nin ülkedeki otoritesi güçlendirilmiştir.
• Asırlardan beri devlet başkanı olarak da görülen halifeliğin cumhurbaşkanının yanında olması adeta çift başlı devlet başkanlığı görüntüsü veriyordu. Üstelik halife de geleneksel davranışları sergileyerek bu düşünceyi güçlendiriyordu. Hatta bazı milletvekilleri halifeye siyasal hak verilmesinden yanaydı. İşte tüm bu olumsuzluklar giderilmiş oluyordu.
• Daha bağımsız bir dış politika izlenmesinin yolu açılmıştır.