Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
Cahiliye Devri’nden kalma bir kavram olan ve Emeviler döneminde devlet politikası haline gelen İslamın özüne aykırı bir uygulama olan Mevali ve Mevali Politikası Nedir? sorusuna cevap vermeye çalışacağız.
| Mevali kelimesinin anlamı nedir? | Azadlı köle |
| Mevali politikası hangi dönemde uygulanmıştır? | Emeviler |
| Emeviler döneminde kimlere mevali denir? | Arap olmayan müslümanlara. (Özellikle Türkler ve İranlılara) |
İçindekiler
Mevali Nedir?
Kökü Cahiliye Devrindeki soy üsütünlüğü anlayışına dayanan Mevali “azadlı köle” anlamına gelir.
İslamiyetin doğuşu ile birlikte mevali kelimesi “İslamiyeti kabul eden lakin Arap olmayan milletler” için kullanılmaya başlanmıştır.
Peygamber Efendimiz ve Dört Halife döneminde müslüman Araplar ve mevaliler arasında bir ayrım gözetilmemiştir.
Mevali Politikası Nedir?
Emeviler döneminde “Mevali Politikası” ortaya çıkmış, İslamın özüne aykırı uygulamalara gidilmiştir. Cahiliye devrinde olduğu gibi Emeviler soy üstünlüğü uygulamasını geri getirmiş, Arap ırkçılığı yapmış, Arap olmayan müslümanları (Türkler, İranlılar, Berberiler) aşağılamışlardır.
Nitekim bazı kaynaklarda bu anlayışa sahip olan Araplar’ın yolda mevâlî ile aynı hizada yürümedikleri, alaylarda önlerine geçmelerine izin vermedikleri, onlarla aynı sofraya oturmadıkları, camilerini ayırdıkları, onların mesleklerine aşağılayıcı bir gözle baktıkları, kızlarını mevâlînin erkeklerine vermekten kaçındıkları ve arkalarında namaza durmaktan çekindiklerine dair rivayetler nakledilmektedir.
https://islamansiklopedisi.org.tr/mevali
Emeviler, sonraki dönemlerde mevaliler “Cizye” vergisi de almaya başladı. Mevaliden cizye vergisi alınması uygulamasını kaldıran “Ömer bin Abdülaziz”dir.
TAVSİYE LİNK: Ömer bin Abdülaziz Döneminin Önemli Olayları
Mevali Politikasının İslamiyetin Yayılmasına Etkisi
Emevilerin halkı sınıflandırması, Arapları üstün tutup, Arap olmayanları mevali diyerek aşağılaması İslamiyetin yayılma hızını yavaşlatmıştır. Başta Türkler olmak üzere birçok millet İslamiyete karşı şiddetli savaşlara girişmiştir.
Mevali Politikasının Sonuçları
- İslamiyetin yayılma hızı düşmüştür.
- Türk-Arap savaşları şiddetlenmiştir.
- Emevilere karşı antipati oluşmuştur. (Emevi Devleti’nin yıkılma nedenlerindendir.)
- Şuubiye hareketi ortaya çıkmıştır.
OKUMA TAVSİYESİ: Şuubiye Hareketi Kısaca
Mevali Politikası Test Soruları
Mevali kavramı özellikle TYT ve AYT sorularında çok sık karşımıza çıkar. Genelde Arap ırkçılığı, Arap milliyetçiliği, ümmetçi olmama, İslamiyetin yayılma hızını düşürme, Emevi Devleti’nin yıkılmasına zemin hazırlama, ülke, içinde birlik beraberliği bozma gibi yorumlanır.
ÇÖZÜM: Toplumu ayırıcı politikalar birlik beraberliği bozar. Arap olmayanları mevali sayan Emeviler, Türk ve İranlıları yönetim görevine atamamıştır. Cevap D şıkkıdır.
ÇÖZÜM: Emevilerin yıkılma sebeplerinden biri merkezi otoritenin zayıflaması, biri de Arap milliyetçiliği (mevali dememiş, Arap milliyetçisi demiş) politikasıdır. Cevap D şıkkıdır.
ÇÖZÜM: Arap parası, Arapça ve Arap olmayanların köle kabul edilmesi (mevali) Arap milliyetçiliği ile alakalıdır. Cevap E şıkkıdır.
4. Emeviler Dönemi’nde Arap olmayan Müslümanlar için köle anlamına gelen “Mevali” kavramı kullanılmış, yönetimde Araplara yer verilmiştir.
http://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/KazanimTestleri.aspx?sinifid=5&ders=35
Bu durumun aşağıdakilerden hangisine neden olduğu söylenemez?
A) İslam Devleti, Arap Devleti’ne dönüşmüştür.
B) Toplumda huzursuzluklar ortaya çıkmıştır.
C) İslam Devleti’nde fetihler durma noktasına gelmiştir.
D) İslamiyet’in yayılma hızı yavaşlamıştır.
E) Arap olmayan Müslümanların devlete bağlılığı azalmıştır.
ÇÖZÜM: Mevali uygulaması ile fetihlerin durma noktasına gelmesi ile bir ilişki yoktur. Diğerleri mevali uygulamasının sonuçlarıdır. Cevap C şıkkıdır.
5. Sekizinci Emevi halifesi olan Ömer bin Abdülaziz’in ilk dört halifeye ithafen “Beşinci Halife” ya da Hz. Ömer’e ithafen “İkinci Ömer” olarak anılmasında;
I. mevalilerden alınan cizye vergisini kaldırarak ayrımcılığa son vermesi,
II. toplumun her kesimini kucaklayan bir yönetim anlayışını benimsemiş olması,
III. fetih politikasına son vermesi
faaliyetlerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I.
B) Yalnız II.
C) I ve II.
D) I ve III.
E) II ve III.
ÇÖZÜM: Hz. Ömer’in en önemli özelliklerinden biride adil olmasıdır. Adil olmak herkesi eşit görmeyi gerektirir. Ömer bin Abdülaziz’de adil, lüksten uzak, kimseyi aşağılamayan bir yönetim uygulamıştır. Cizye gayrimüslimlerden alınan bir vergidir ve müslümanlardan alınmamalıdır. Adalet bunu gerektirir. Toplumun her kesimini kucaklamak gerekir. Cevap C şıkkıdır.
