Tarih Portalı – Tarih Öğretmeni Tarih Portali
9. sınıf tarih dersi konularından Güç Paylaşımı ve Yönetim Özet i ile karşınızdayız. Yazımızın içeriğinde Kurultay (Toy) Ayukı (Hükümet) Katun, İkili Devlet Teşkilatı ve Ülüş ile ilgili bilgi bulabilirsiniz. Konuyu mümkün mertebe soru-cevap ve maddeler halinde yazmaya çalıştık. Güç Paylaşımı ve Yönetim Özet imiz ile ilgili en son da bulunan test sorularını çözerek kendinizi sınayabilirsiniz. Yorumlarınızı bekliyoruz.
En sonda konu anlatım videosu var. Bir bak istersen.
Bu konuyu okumadan önce aşağıdaki konulara tıklayarak sırasıyla okumanız konu bütünlüğü açısından faydalı olacaktır.
İçindekiler
Kurultay (Toy)
| Kurultayın diğer adları nelerdir? | Toy, Kengeş |
| Kurultay nedir? | İlk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşüldüğü en yüksek organ. |
| Kurultaya kimler katılır? | Kağan, hanedan üyeleri, hatun, aygucı ve boy beyleri |
| Kurultay yılda kaç kez toplanır? | 3 kez |
| Kurultay üyelerine verilen ad nedir? | Toygun |
| Kurultayın başkanı kimdir? | Kağan, kurultayın doğal başkanıydı ve kağanın olmadığı zamanlarda aygucı (başbakan) kurultaya başkanlık ederdi. |
| Kurultayın görevleri nelerdir? | –Törede değişiklikler yapılırdı. – Kağanın seçilmesi ve görevden alınmasında etkiliydi. -Siyasal, sosyal ve ekonomik sorunlar ile ilgili kararlar alabilirdi. |
TAVSİYE LİNK: İlk Türk Devletlerinde Kurultay (Toy)
Ayukı (Hükümet)
- Kurultay kararlarını uygulamak için buyruklardan (bakan) oluşan hükümete “ayukı” denirdi.
- Çin kaynaklarında göre Kök Türklerde ayukı (hükümet) 9 buyruktan (bakan) oluşmaktaydı.
| YORUM |
| 1- Bu durum ilk Türk devletlerinde, yasamanın kurultaya yürütmenin hükûmet ait olduğunu göstermektedir. Bu da güçler ayrılığıdır |
| 2- Yönetimden birinci derecede kağan sorumludur. Kurultayı toplantıya çağırma, töre değişikliğini teklif etme, aygucıyı tayin etme, yargıya başkanlık etme görevleri kağana aittir. |
Hatun
- İlk Türk devletlerinde kağanın eşine katun denirdi.
- Katunlar kurultaya katılabilir, kağana naiblik edebilir, elçi kabul edebilirlerdi.
- Ayrı sarayları ve buyrukları olabilirdi.
İkili Teşkilatlanma (İkili Devlet Teşkilatı)
- İlk Türk devletlerinde ülke çok geniş olduğundan yönetimi kolaylaştımak adına doğu batı şeklinde ikiye ayrılarak yönetilirdi.
- Kağan doğuda oturur, batıdaki yöneticiye yabgu denirdi.
- Yabgu genelde kağanın kardeşi olurdu.
TAVSİYE LİNK: İkili Devlet Teşkilatı Hakkında Bilgi
| İkili devlet teşkilatının, Türk siyasi hayatına etkileri neler olabilir? |
| Olumlu Etki: Ülke yönetimi kolaylaşır. |
| Olumsuz Etki: Devletin ikiye bölünüp yıkılma ihtimali artar. |
TAVSİYE LİNK: İkili Devlet Teşkilatının Olumlu ve Olumsuz Yönleri
Ülüş
Kök Tengri kut ile Türk kağanına siyasi iktidar, ülüş ile bolluk bereket vermiştir. Kağanda bu ekonmik gücü adil bir şekilde dağtımakla yükümlüdür.
Güç Paylaşımı ve Yönetim İle İlgili Test Soruları
1.Eski Türk devletlerinde ülke iki kısma ayrılırdı.”ikili teşkilat” denilen bu bölünmede ak-kara, iç-dış, bozok-üçok gibi adlandırmalar kullanılmıştır. Bu sistemin ortaya çıkmasında ülke sınırlarının hızla genişlemesi etkili olmuştur, “ikili teşkilat” uygulamasında ülke sol ve sağ kanat olarak ikiye ayrılmıştır. Bu idari birimler hanedana mensup kişilerce idare edilmiştir.
Bu uygulamayla aşağıda belirtilen durumlardan hangisinin amaçlandığı söylenebilir?
A) Merkeziyetçi anlayışı güçlendirmek
B) Yönetimi kolaylaştırmak
C) Devlet adamlarının yönetimdeki etkinliğini azaltmak
D) Hanedan üyelerini deneyimli hale getirmek
E) Devlette siyasi birliği sağlamak
2. Eski Türklerde geniş yetkilere sahip olan kurultay, hükümdara danışmanlık yapardı. Göktürk hükümdarı Bilge Kağan şehirlerin etrafının surlarla çevrilmesi, Taoizm ve Budizm’in tanıtılması görüşlerini Kurultay’a getirmiş fakat bu görüşleri reddedilmiştir.
Bu bilgilere göre, Göktürklerle ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılır?
A) Hükümdarın mecliste sunduğu her öneri kabul edilmektedir.
B) Hükümdarın yetkileri sınırsız değildir.
C) Hükümdar demokrasi anlayışından uzaktır.
D) Hükümdar tek inanç sistemine taraftardır.
E) Mecliste sadece belli konular tartışılmaktadır.
3. İslam öncesi Türk devletlerinde hükümdar çocukları olan tiginler, şad unvanı verilerek ülkenin değişik bölgelerine yönetici olarak gönderilmiştir.
Bu uygulamanın temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Vergi gelirlerini artırmak
B) Taht kavgalarını engellemek
C) Türk dünyasında birliği sağlamak
D) Halkın hükümdara bağlılığını artırmak
E) Prenslere yönetim deneyimi kazandırmak
4. İlk Türk devletlerinde hükümdarların belirlenmesinde,
I. Halkın oyuna başvurulması,
II. Kurultay’ın seçtiği adayın hükümdar olması
III. Hakanın erkek çocuklarının birbirleri ile mücadelesi sonunda üstün olanın tahta çıkması
Yöntemlerinden hangileri uygulanmamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
5. Orta Asya Türk devletlerin bazı özellikleri demokratik yönetim anlayışına uygundur.
Türklerin aşağıdaki özelliklerinden hangisinin bu anlayışa uygun olduğu savunulabilir?
A) Ülkenin hanedanın ortak malı olması
B) Hak eşitsizliğine dayalı bir sınıf yapısının olmaması
C) Egemenliğin tanrısal kaynaklı olması
D) Hukuk kurallarının geleneklere dayalı olması
E) Devlet işlerinin boy beylerinden oluşan kurultayda kararlaştırılması
CEVAP ANAHTARI: 1) B 2) B 3) E 4) A 5)
Güç Paylaşımı ve Yönetim Özet özetimizi tamamladık. Konu bütünlüğü açısından aşağıdaki konulara tıklayarak göz atmanız faydalı olacaktır.
Türk Kitabelerine Göre Güç ve Yönetim Anlayışı
